Лойиҳа ҳақида умумий маълумот

Ушбу ҳисобот 2024 йилда ишлаб чиқилган биринчи ҳисобот бўлиб, январь ойидан июнь ойигача бўлган даврда Ўзбекистон Республикасида шаҳарларни комплекс ривожлантириш лойиҳаси доирасидаги экологик мониторинг ҳисоботи ҳисобланади.
1.1. Муқаддима
ОТБ томонидан қўллаб-қувватланадиган ушбу лойиҳа қуйидаги тушунчаларга мувофиқ учта шаҳарни ривожлантиришга қаратилган яхлит шаҳарсозлик лойиҳасидир: (1) Хива туристик шаҳар сифатида, (2) Жиззах динамик ишбилармонлик муҳити ва инновацияларни ривожлантириш бўйича минтақавий марказ сифатида (3) Янгиер ва Ховос кичик, аммо ўсиб бораётган шаҳар сифатида саноат салоҳияти сифатида.
Ҳукумат ОТБдан яшил, рақобатбардош ва инклюзив тизимларни яратиш учун шаҳарларни комплекс ривожлантириш лойиҳаси доирасида халқаро илғор тажрибаларни амалга оширишда лойиҳани қўллаб-қувватлашни сўраган.
Лойиҳа қуйидаги 3 та компонентни ўз ичига олади:
- "Шаҳар инфратузилмаси ва хизматларинитакомиллаштириш";
- "Сув таъминоти ва канализация тармоқлариниреконструкция қилиш";
- "Қаттиқ маиший чиқиндиларни бошқариш".
Ҳар бир субкомпонент учун атроф-муҳитгатаъсирни баҳолаш ўтказилган.
1.2. Лойиҳа ҳақида умумий маълумот:
1-натижа: Инклюзив шаҳар ва туризм инфратузилмаси ва хизматлари, шу жумладанХовосда яшил майдонга эга янги 6 гектар жамоатбоғини, жамоат кутубхонаси бўлган кўп функциялижамоат марказини ва аёллар ва ёшларгайўналтирилган кўникмаларни ривожлантиришниқўллаб-қувватлаш учун ўқув муассасасини барпо этиш;
Жиззах шаҳридаги учта маҳаллада (Иттифоқ, Дўстлик, Ёшлик) яхлит ҳудудий ривожланишнинамойиш этиш, кўча йўлакларини, шу жумладан, дренажларни, йўлакларни, ёритгичларни, пиёдаларйўлакларини, маҳалла боғлари ва ўйин майдончаларикаби жамоат очиқ майдонлари ва автобус бекатлариникомплекс ривожлантириш.

2-натижа: ақлли тизимлар орқали иқлимгачидамли ичимлик суви, санитария ва қаттиқмаиший чиқиндиларни бошқариш хизматларияхшиланди, жумладан: Жиззах шаҳридаги учтамаҳаллада (Иттифоқ, Дўстлик, Ёшлик) асосийсув таъминоти ва канализация хизматлариниуниверсал қамраб олишга эришиш;
а) 21 км га яқин тарқатиш тармоқларини, 14 км га яқин канализация тармоғини уйларга улашбилан ривожлантириш;
б) Жиззах шаҳри учун магистрал сувтаъминотини узатиш, тақсимлаш ва мониторингқилиш тизимини такомиллаштириш, жумладан, 12,5 км га яқин магистрал сув таъминотиқувурини қуриш, 27 км га яқин шаҳар ички ичимлик сув қувурини реконструкция қилиш;
в) "Жиззах Сувтаъминоти" МЧЖни техник хизмат кўрсатиш учун ускуналар билантаъминлаш;
г) сув, санитария, гигиена ва соғлиқни сақлашдастурини амалга ошириш, шунингдек лойиҳаҳудудидаги давлат муассасалари ва жамоатжойларида қўл ювиш воситалари ваҳожатхоналар билан таъминлаш;
д) Жиззах, Ховос, Хива ва Янгиерда йиғишускуналари ва чиқинди контейнерлари билантаъминлаш, Янгиер ва Ховосда 25 та жамоайиғиш пунктларини қуриш орқали чиқиндиларнийиғишни кенгайтириш;
е) Ховос ва Янгиер учун чиқиндиларни қайтаюклаш станциясини қуриш ва тўртта лойиҳашаҳарчасида чиқиндиларни минималлаштиришва қайта ишлаш бўйича жамоатчиликнихабардор қилиш ишларини ташкиллаштириш.

3-натижа: шаҳар бошқаруви, институционал салоҳият ва ҳаётни қўллаб-қувватлаш кучайтирилади, жумладан:
барқарорликни, операцион самарадорликни ва давлат хизматларини кўрсатишни ошириш учун тузилган салоҳиятни ривожлантириш дастури;
интеграциялашган шаҳарсозлик, шу жумладан стратегик режалаштириш
ва бюджетлаштириш, муниципал молия, активларни бошқариш, операциялар
ва техник хизмат кўрсатиш, электрон бошқарув, фуқароларнинг иштироки
ва қурғоқчил секторда хусусий сектор шерикликлари бўйича комплекс тренинглар;
коммунал хизматларни бошқаришнинг асосий йўналишлари бўйича сув
ва санитария таълими, шу жумладан операциялар ва техник хизмат кўрсатиш, активларни бошқариш, бизнесни ривожлантириш, молиявий менежмент, хизмат кўрсатиш стандартлари, рақамли воситалар, операцион самарадорлик
ва мижозларга хизмат кўрсатиш;
чиқиндиларни минималлаштириш ва камайтириш, қайта ишлатиш, қайта ишлаш хабардорлик кампанияларида иштирок этиш;
лойиҳа соҳасидаги маҳаллий корхоналар учун аёллар ва ёшларга мўлжалланган туризм дастурларини қўллаб-қувватлаш ва бошқалар.
Лойиҳанинг давомийлиги 5 йил (2023-2027).

II. Лойиҳа тавсифи ва жорий фаолияти
2.1 Лойиҳа тавсифи
ОТБга лойиҳани тайёрлашга кўмаклашиштўғрисидаги сўровининг бир қисми сифатида ҳукуматХива, Жиззах, Янгиер шаҳарларини ва Ховос туманинитажриба лойиҳа шаҳарлари сифатида танлади.
 
6-расм: Лойиҳа шаҳарлари
Ўзбекистон Республикаси Инвестициялар, саноатва савдо вазирлиги собиқ Инвестициялар ва ташқисавдо вазирлиги лойиҳаларни ўз вақтидабажарилишини таъминлаш учун давлат органлари ваюқори даражадаги қарорларни қабул қилиш органларибилан умумий мувофиқлаштириш, ОТБ ва бошқаривожланиш бўйича шериклар билан алоқа ўрнатишучун масъул ижрочи агентлик ҳисобланади.
Ушбу субкомпонент билан боғлиқ бошқаманфаатдор томонлар, шу жумладан Жиззах, Хива, Янгиер ва Ховос ҳокимликлари, Экология, атроф-муҳитни муҳофаза қилиш ва иқлим ўзгаришивазирлигининг тегишли филиаллари, собиқ Экология ва атроф-муҳитни муҳофаза қилиш давлат қўмитасилойиҳани амалга оширишда уларнинг фаолиштирокини таъминлаш учун баҳолаш жараёнига жалбқилинади.
ИССВ ОТБ кафолатлари талаблари ва экологикмиллий қоидаларга риоя қилиш учун ЭМБбажарилишини назорат қилиш учун жавобгардир. ЛАОГ ушбу лойиҳа учун халқаро экологик мутахассиси(ва миллий экологик мутахассислар томониданЭМБнинг бажарилишини назорат қилиш жараёнидаёрдам берадиган ягона миллий экологикмутахассисларни жалб қилади.
Қурилиш босқичида юмшатиш чоралари учунпудратчилар жавобгар бўлади. Қурилиш жараёнидапудратчилар атроф-муҳитни бошқариш бўйича махсусрежаларни амалга ошириш ва янгилаш ва ҳисоботбериш учун доимий
ва малакали атроф-муҳит муҳандиси ва доимий ишсаломатлиги ва хавфсизлиги муҳандиси бўйичатажрибаларини сақлаб қоладилар.
Атроф-муҳитни таснифлашнинг миллийталабларига мувофиқ, шаҳарсозлик субкомпоненти 3 тоифа (паст хавф) ва 4 тоифа (маҳаллий таъсирлар) деб таснифланади.
Лойиҳа экотизимни ўзгартирган аҳоли яшайдиганҳудудда амалга оширилади. Лойиҳа ҳудудидақўриқланадиган ҳудудлар, Ўзбекистон қизил китобигакиритилган турлар ёки Ҳалқаро Табиатни муҳофазақилиш Иттифоқи рўйхатига кирганлари ҳамда тарихиймерос объектлари мавжуд эмас.
Атроф-муҳитга кутилаётган барча таъсирлар учбосқичда баҳоланди-қурилишдан олдин, қурилиш ваэксплуатация жараёнида.
Қурилишдан олдинги босқичда лойиҳа учунбарча зарур рухсатномалар таъминланиши ва давлатидораларидан олиниши ва атроф-муҳитга кутилмагантаъсирлар аниқ бўлса, тегишли ҳужжатларнингянгиланиши, ўзгаришлар каби ҳар қандайўзгаришларни акс эттирилиши лозим.
Қурилиш даврида асосий таъсир чиқиндиларниишлаб чиқариш, шовқин даражасининг ошиши вамашиналардан ифлослантирувчи чиқиндилар биланбоғлиқ бўлади. Барча таъсирлар қисқа муддатлибўлади.
Жиззахдаги учта маҳаллани (Иттифоқ, Дўстлик, Ёшлик) шаҳарлараро ободонлаштириш" кичикқисмларига таъсир даражаси юқори бўлади, чункилойиҳа ишлари турар-жой бинолари яқинида амалгаоширилади.
Мактаблар, болалар боғчаси ва поликлиникаларкаби сезгир рецепторлар ёнида жойлашган нуқталардаҳаво сифати ва шовқин даражасининг дастлабкимониторинги амалга оширилди. Пудратчи ташкилотларўз режаларига мувофиқ қурилиш вақтида ушбупараметрларнинг мониторингини ўтказади. Сувресурсларига таъсири деярли барча кичиккомпонентлар учун аҳамиятсиз бўлади.
Қурилиш босқичида биохилма-хилликка таъсириминимал бўлади, чунки пудратчилар учун асосийталаблардан бири қурилиш пайтида дарахтларникесишдан сақланишдир. Лойиҳа тафсилотларидизайни дарахтларни кесишдан қочиш ёкиминималлаштириш усулида тайёрланган. Аксинча, барча тўртта кичик компонентлар остида яшил зоналаряратилади. Агар дарахтни кесиш муқаррар бўлса, пудратчи дарахтларни кесиш учун барчарухсатномаларни олади ва миллий қонунчиликкамувофиқ компенсация тўлайди.
Қурилиш босқичида катта ҳажмдаги чиқиндиларҳосил бўлиши кутилмоқда. Уларнинг аксарияти хавфлибўлмайди ва йўлларни қоплайдиган асфалтлар олибташланади. Ушбу таъсир Жиззах шаҳрида ички йўлларни қуришда энг катта аҳамиятга эга бўлади. Пудратчилар чиқиндиларни бошқариш режасиниишлаб чиқишлари, ЛАОГ розилигини олишлари ваунинг тўғри бажарилишини таъминлашлари шарт.

Қурилиш ишлари амосфера ҳавоси, сув ва тупроқ сифатига таъсир қилишдан ташқари, хавфлар жамиятва меҳнат саломатлиги ва хавфсизлиги билан ҳам боғлиқ. Фуқаролик ишларининг асосий қисми аҳоли зич жойлашган ҳудудларда амалга оширилганлиги сабабли, лойиҳа доирасида кўзда тутилган барча тегишли чора-тадбирларни амалга ошириш ва маҳаллий жамоалар билан яқин алоқада бўлиш салбий таъсирларни олдини олиш ёки минималлаштириш учун жуда муҳимдир. Лойиҳа ОТБнинг хавфсизлик сиёсати тўғрисидаги баёноти(2009) бўйича атроф-муҳит учун «б» тоифасисифатида таснифланади. Лойиҳани амалга ошириш муддати 2023-2027 йиллар.
 
2.2 Жорий ҳисобот даврида лойиҳа фаолияти
Ҳисобот даврида 3 та шартнома тўплами бўйича савдо ва баҳолаш жараёни якунланди ва қуйидаги шартномалар тузилди.
Ховос туманида янги 6 га очиқ жамоат парки.
Жиззах шаҳрида марказлаштирилган сув таъминоти тизимини такомиллаштириш. Ҳусусан, “Амир Темур” сув олиш иншоотидан “Қизил кўприк”га қадар 12,5 км пўлат қувур ётқизиш.
Жиззах шаҳрида марказлаштирилган сув таъминоти тизимини такомиллаштириш.
 
III. Экологик ҳимоя чоралари
3.1 Атроф-муҳитни муҳофаза қилиш фаолиятининг умумий тавсифи
Лойиҳа ғояси пудратчилардан ишлар учун шартномалар имзолангандан кейин ва қурилишишлари бошланишидан олдин 30 кун ичида қурилишгахос атроф-муҳитни бошқариш режасини тайёрлашни талаб қилади. ЛАОГ кўмаги билан барча 3 пудратчилар қурилишдаги ҳар қандай жисмоний иш бошланишидан олдин ушбу режаларни ишлаб чиқдилар.
Мазкур бошқариш режасининг асосий мақсади атроф-муҳитга таъсирини аниқлаш, самарали бошқариш, мониторинг қилиш ва қурилиш даврида юзага келиши мумкин бўлган ҳар қандай экологик ҳолатларни аниқлаш, шунингдек уларни олдини олиш, юмшатиш ва / ёки йўқ қилиш чораларини кўриш орқали атроф-муҳитнинг ёмонлашувини баҳолаш ҳисобланади.
3.2 Институционал келишувлар ва амалга ошириш фаолияти.
ИССВ ижро этувчи Агентлик ҳисобланиб, лойиҳани амалга ошириш гуруҳи лойиҳани амалга ошириш учун тўлиқ жавобгардир. Кредит шартномасига мувофиқ, ЛАОГ ОТБга ҳар ярим йилда ярим йиллик экологик мониторинг ҳисоботларини тақдим этади. Ҳисоботлар участкалардаги мониторинг натижалари ва уларнинг пудратчилар билан ишлаши асосида жараён томонидан тайёрланиши керак.
3.3 Экологик баҳолаш.
Лойиҳа доирасида барча ҳудудлар учун 41 та Атроф-муҳитга таъсирни баҳолаш лойиҳа ҳужжатлари тайёрланиб, давлат экологик экспертизасининг ижобий хулосалари олинган.

IV. Шикоятни бартараф этиш механизми
Ушбу механизм лойиҳадан зарар кўрган фуқароларнинг ҳуқуқлари ва қонуний манфаатларини, бузиладиган ҳар қандай ҳаракатлар ва қарорларнинг шикоятини назарда тутади ва лойиҳани амалга ошириш доирасида жисмоний ва юридик шахсларнинг шикоятларини кўриб чиқиш тартибини белгилайди.
ОТБ тегишли ҳимоялаш чоралари ҳужжатларига мувофиқ, ШБЭМ лойиҳа кучга киргандан сўнг дарҳол ташкил этилади. Механизмнинг асосий мақсадлари лойиҳага таъсир кўрсатган шахслар томонидан тақдим этилган шикоят ва хавотирларнинг бепул тақдим этилиши ва ўз вақтида бартараф этилишини таъминлаш, шунингдек, шикоятларни лойиҳа даражасида ҳал қилишдир.
Инвестиция лойиҳаларини амалга ошириш жараёнида ОТБнинг мазкур механизмни ишлаб чиқишва ташкил этиш бўйича талаблари билан бир қаторда, мамлакатда шикоятларни бартараф этиш тартиби миллий қонунчилик билан, ҳусусан, “Жисмоний ва юридик шахсларнинг мурожаатлари тўғрисида”ги Ўзбекистон Республикаси қонуни билан ҳам тартибга солинади.
Механизм лойиҳа даражасида, шикоятларни ҳал қилиш бўйича маҳаллий қонунчиликни ҳисобга олган ҳолда, зарар кўрган шахсларга лойиҳа туфайли юзага келадиган масалаларни ўз вақтида ҳал этилишини таъминлаш учун ташкил этилади.
Лойиҳа доирасидаги жисмоний ва юридик шахслар ўз ҳуқуқлари ва шикоятларни оғзаки ёки ёзма равишда кўриб чиқиш тартиблари тўғрисида жамоатчилик билан маслаҳатлашувлар давомида ва маҳаллий оммавий ахборот воситалари орқали тўлиқ хабардор қилинади.
Лойиҳа даражасида ШБЭМ суд ёки маъмурий ҳимоя воситаларидан фойдаланишга тўсқинлик қилмайди. Жабрланган шахслар исталган вақтда судга мурожаат қилишлари мумкин, лойиҳа даражасидаги шикоятларни бартараф этиш жараёнидан мустақил.
Шикоятни бартараф этиш механизми 3 даражадан иборат:

1-даража, ҳудудий координатор, лойиҳа бенефициари (шаҳар ҳокимликлари, «ЖиззахСувтаъминот» МЧЖ) ёки пудратчи билан биргаликда;
2-даража – ИССВ - ЛАОГ;
3-даража – Хўжалик суди.